Ο όρος Gaslighting προέρχεται από το βρετανικό θεατρικό έργο «Gas Light» του Patrick Hamilton το 1938, όπου ένας άντρας προσπαθεί να πείσει τη σύζυγό του αλλά και τον ευρύτερο κύκλο τους, πως εκείνη είναι «τρελή». Διαστρεβλώνει και παραποιεί τα γεγονότα και τα λεγόμενά της, αλλάζει θέση στα αντικείμενα, και όταν εκείνη παρατηρεί αυτές τις αλλαγές, προσπαθεί να την πείσει ότι κάνει λάθος και έχει παραισθήσεις. Το Gaslighting είναι μια τακτική χειραγώγησης που χρησιμοποιούν τα χειριστικά άτομα κατά την επικοινωνία τους με σκοπό να κάνουν κάποιον να αμφισβητεί την ορθότητα της σκέψης του, την αντίληψη της πραγματικότητας και την λογική του. Το Gaslighting θεωρείται ξεκάθαρα μια βλαβερή μορφή ψυχολογικής κακοποίησης.
Με το Gaslighting ο θύτης* αρνείται την πραγματικότητα και προσποιείται ότι δεν θυμάται κάτι που έγινε ή κάτι που είπε, αλλάζοντας τα στοιχεία και τα δεδομένα. Υπάρχει έλλειψη κατανόησης και ενσυναίσθησης αφού ο θύτης δείχνει αδιαφορία και αρνείται να ακούσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του θύματος υποβαθμίζοντας την αξία του. Επιπλέον, ο θύτης απαξιώνει τις πληροφορίες που του παρουσιάζονται και μηδενίζει την σημασία της συζήτησης αλλάζοντας θέμα έτσι ώστε να πάρει πάλι τον έλεγχο στα χέρια του. Ο σκοπός του θύτη είναι να προκαλέσει σύγχυση στο θύμα*, να το κάνει να χάσει την αυτοπεποίθηση του και να «τοποθετήσει» το θύμα σε μια κατάσταση όπου θα αμφιβάλλει για τη διαύγεια και τις επιλογές του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το θύμα να αποδέχεται την ερμηνεία της πραγματικότητας που του επιβάλλει ο θύτης ο οποίος θα έχει πλέον τον πλήρη έλεγχο του θύματος.
Είναι πολύ δύσκολο όταν ένα τέτοιο άτομο είναι σύντροφος, γονέας, φίλος ή συνάδελφος αφού με την στενή επικοινωνία το θύμα αρχίζει να αμφισβητεί την πραγματικότητα που βιώνει ενώ δεν δείχνει πλέον εμπιστοσύνη στις ικανότητες και στον εαυτό του γενικότερα. Έτσι, το θύμα χάνει την ικανότητά του να υπερασπίζεται τον εαυτό του και επομένως είναι λιγότερες οι πιθανότητες να αντιδράσει όταν δέχεται κακοποίηση. Η συνεχής πίεση που δέχεται το θύμα συχνά εξελίσσεται σε φοβίες ή αγχώδεις διαταραχές.
Παραδείγματα Gaslighting:
«Δεν είναι έτσι»
«Δεν συνέβη ποτέ αυτό»
«Κατάλαβες λάθος»
«Δεν τα θυμάσαι καλά»
«Παραείσαι ευαίσθητη»
«Πότε έγινε αυτό; Το φαντάστηκες μάλλον».
«Εγώ ποτέ δεν είπα κάτι τέτοιο, από το μυαλό σου το έβγαλες»
«Θα αφήσεις αυτό το ασήμαντο πράγμα να χαλάσει τη σχέση και τη διάθεση μας;»
«Αρκετά, δεν μπορώ να συζητώ τα ίδια και τα ίδια».
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μόνο στην περίπτωση που το φαινόμενο αυτό παρατηρείται συχνά, σταθερά και καθορίζει τη σχέση μπορεί να χαρακτηριστεί ως Gaslighting και όχι αν έχει συμβεί ένα μεμονωμένο περιστατικό.
Τι να κάνω όταν αναγνωρίσω τέτοιες συμπεριφορές;
Είναι πολύ σημαντικό πρώτα απ’ όλα να συνειδητοποιήσουμε ότι γινόμαστε δέκτες μιας τέτοιας χειριστικής και κακοποιητικής συμπεριφοράς. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να απομακρυνθούμε από αυτό το άτομο, αν βέβαια το επιτρέπουν οι συνθήκες. Αν αυτό είναι αδύνατον, αν για παράδειγμα το άτομο αυτό ανήκει στο στενό οικογενειακό μας περιβάλλον, τότε είναι απαραίτητο να ζητήσουμε βοήθεια από ένα άτομο που εμπιστευόμαστε, το οποίο δεν συνδέεται με τον θύτη, έτσι ώστε να συζητήσουμε μαζί του όλα τα περιστατικά κακομεταχείρισης που βιώνουμε. Για την ενδυνάμωση, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης αλλά και για την ανάκτηση και την ενδυνάμωση της επαφής μας με την πραγματικότητα, καλό θα ήταν να αποταθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
*Θύτης: το άτομο που ασκεί συμπεριφορές χειραγώγησης Gaslighting
*Θύμα: το άτομο που υφίσταται Gaslighting
Ραφαέλλα Πισσίδου – Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Recent Comments