Η παθητική επιθετικότητα είναι ο μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιεί κάποιος για να εκφράζει την οργή, το θυμό ή τη δυσαρέσκειά του. Περιγράφεται σαν καμουφλαρισμένος θυμός που εκδηλώνεται με αρνητική συμπεριφορά. Όταν ένα άτομο εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά δεν επικοινωνεί με ειλικρίνεια και σαφήνεια στις περιπτώσεις που αισθάνεται αναστατωμένος ενοχλημένος ή απογοητευμένος. Αντίθετα, στην προσπάθειά του να αποκρύψει αυτό που πραγματικά αισθάνεται, εμφανίζει εναλλαγές στη συμπεριφορά του, είναι σκυθρωπός, κλείνεται στον εαυτό του και εμφανίζει αντίσταση στην επικοινωνία ή στα αιτήματα των άλλων.
Παραδείγματα παθητικής επιθετικότητας:
- Προτιμούν να μείνουν σιωπηλοί και αμέτοχοι, παρά να εκφράσουν τον θυμό και τη δυσαρέσκειά τους, και συχνά μιλούν με ασάφεια, χρησιμοποιώντας αινιγματικό και πλάγιο λόγο. Η συμπεριφορά αυτή αποσκοπεί στην αποφυγή οποιονδήποτε συγκρούσεων που είναι πιθανόν να προκύψουν μετά από κάποια διαφωνία.
- Αναβλητικότητα και καθυστερημένη εργασία. Με αυτό τον «εκδικητικό» τρόπο δημιουργούν αναστάτωση και αρνητικό κλίμα, εκφράζοντας τον θυμό τους έμμεσα, χωρίς να χρειαστεί να μπουν στην δυσάρεστη θέση να εκφραστούν λεκτικά για αυτά που αισθάνονται. Απαντούν δηλαδή με ΝΑΙ αλλά πράττουν με ΟΧΙ.
- Γίνονται επικριτικοί και σκληροί με τους γύρω τους χωρίς να συζητήσουν ανοιχτά γύρω από το θέμα. Το χιούμορ είναι ένας εύκολος τρόπος να προσβάλουν, να μειώσουν, και να ταπεινώσουν τον συνομιλητή τους με έμμεσο τρόπο.
- Αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους και συχνά «θυματοποιούνται» δημιουργώντας ενοχές και αρνητικά συναισθήματα στον συνομιλητή τους.
Πως θα ξεπεράσουμε την παθητική επιθετική συμπεριφορά μας
Για να ξεπεράσουμε την παθητική επιθετική συμπεριφορά μας, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε πρώτα τα συναισθήματα και τις καταστάσεις που την προκαλούν, όπως επίσης και τις επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς στους γύρω μας (στεναχώρια, ντροπή, ταπείνωση αναστάτωση, απογοήτευση, θυμός). Αφού λοιπόν γίνουμε οι καλύτεροι παρατηρητές του εαυτού μας, και είμαστε πλέον σε θέση να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις καταστάσεις που μας ωθούν σε αυτή την αρνητική συμπεριφορά, θα είναι ευκολότερο να ελέγξουμε τις αντιδράσεις μας και να τις αντικαταστήσουμε με πιο βοηθητικές και εποικοδομητικές για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Το κυριότερο βήμα θα ήταν να υιοθετήσουμε την ειλικρίνεια και να την κάνουμε το πιο βασικό κομμάτι της επικοινωνίας μας, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι ίσως να χρειαστεί να διαφωνήσουμε και να έρθουμε σε αντιπαράθεση με κάποιους φίλους, συγγενείς ή συναδέλφους. Αν μάθουμε να ακούμε και να συζητάμε με σεβασμό προς τον συνομιλητή μας, τότε η ειλικρίνεια μας θα ενισχύσει τις σχέσεις μας, ακόμα και αν μας φέρει αντιμέτωπους με κάποιες διαφωνίες. Προσοχή όμως, μην μπερδεύετε την ειλικρίνεια με την αγένεια!! Και τέλος, είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να παραδεχόμαστε τα λάθη μας και κατά συνέπεια να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας.
* Αν παρουσιάζετε αυτές τις συμπεριφορές επανειλημμένα με την πάροδο του χρόνου, ίσως είναι καλή ιδέα να ζητήσετε οδηγίες από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, για να μάθετε πώς να χειρίζεστε καλύτερα τις καταστάσεις που σας προκαλούν θυμό και απογοήτευση.
Πως θα αντιμετωπίσουμε την παθητική επιθετική συμπεριφορά των άλλων
Έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι η παθητική επιθετικότητα των άλλων ΔΕΝ είναι προσωπική επίθεση προς εμάς και δεν πέφτουμε στην παγίδα να κατηγορούμε τον εαυτό μας για την αρνητική συμπεριφορά των άλλων. Είναι μια συμπεριφορά η οποία αφορά μόνο αυτούς που την εφαρμόζουν/εκφράζουν και σχετίζεται με την προσπάθειά τους να αποφύγουν οποιαδήποτε εμπλοκή σε αντιπαραθέσεις, όπως επίσης με το άγχος και τον φόβο τους για απόρριψη.
Από την πλευρά μας, βοηθητικό θα ήταν να μάθουμε πως λειτούργει η παθητική επιθετικότητα και να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε. Θα χρειαστεί να έχουμε πάνω απ’ όλα υπομονή και να επικοινωνούμε με ειλικρίνεια αφού αυτό είναι και το ζητούμενο από τον συνομιλητή μας. Καλό θα ήταν να νιώσουμε άνετα να μοιραστούμε μαζί τους τις σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα που μας προκαλεί η παθητική επιθετικότητά τους, μιλώντας πάντα με ηρεμία, σεβασμό και κατανόηση και αποφεύγοντας φυσικά οποιουσδήποτε χαρακτηρισμούς και κατηγορίες, αφού αυτό θα έφερνε τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Εάν η παθητική επιθετικότητα συνεχίζει να μας επηρεάζει αρνητικά τότε προσπαθούμε να θέσουμε ξεκάθαρα τα όρια και τους κανόνες μας σχετικά με το τι μπορούμε να δεχτούμε και τι όχι, και εάν το επιτρέπουν οι συνθήκες κρατούμε τις απαραίτητες αποστάσεις.
Μήπως η παθητική επιθετικότητα σας φέρνει στο μυαλό το Gaslighting;
Και στις δύο περιπτώσεις τα άτομα αυτά προσπαθούν να κρύψουν τα πραγματικά τους συναισθήματα και ανάγκες πίσω από μια μάσκα. Άλλα κοινά χαρακτηριστικά είναι η έλλειψη ειλικρίνειας, τα ψέματα, η σκληρή κριτική, και η θυματοποίηση.
Ο λόγος όμως και οι προθέσεις είναι διαφορετικές σε κάθε περίπτωση. Τα παθητικά επιθετικά άτομα μπαίνουν συχνά σε αυτή την «λειτουργία» όταν προσπαθούν να κρύψουν το θυμό, το φόβο, και την επιθυμία τους για εκδίκηση και όταν νιώθουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ή έχουν να αντιμετωπίσουν άτομα σε θέση ισχύος/εξουσίας.
Από την άλλη, τα άτομα που εφαρμόζουν το Gaslighting, σε αντίθεση με τα άτομα με παθητική επιθετικότητα, δεν λειτουργούν από θέση αδυναμίας αλλά από θέση ισχύος. Χρησιμοποιώντας ψέματα, αλλάζοντας δεδομένα και στοιχεία, προσπαθούν να φέρουν σύγχυση στο μυαλό του συνομιλητή τους και να τον πείσουν ότι δεν είναι λογικός, δεν έχει σωστή αντίληψη ή καλή μνήμη. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους ενώ ταυτόχρονα ο συνομιλητής τους αμφισβητεί πλέον την ταυτότητα και την αξία του και νιώθει ανίκανος ή /και εξαρτώμενος τους (πχ.: σε ερωτικές σχέσεις). Eπίσης, σε μερικές περιπτώσεις είναι πιθανόν το παθητικά επιθετικό άτομο να μην έχει επίγνωση της συμπεριφοράς του, κάτι που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του Gaslighting το οποίο είναι ξεκάθαρα μια καταχρηστική, βίαιη συμπεριφορά αφού επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη ψυχική υγεία και την σταθερότητα του ατόμου.
Ραφαέλλα Πισσίδου – Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Recent Comments